Jeżeli Państwo, nie posiadając odpowiednich środków pieniężnych, obawiacie się o to, że na terytorium Niemiec nie będziecie mogli dochodzić swoich roszczeń, to takie wahanie nie zawsze jest uzasadnione. Każdy uczestnik procesu po spełnieniu niżej w tym artykule opisanych warunków do sądu może złożyć wniosek o przyznanie mu pomocy finansowej na pokrycie zarówno opłat sądowych, jak i adwokackich. Możliwość taka występuje w sprawach cywilnych, pracowniczych i socjalnych oraz administracyjnych. W postępowaniu karnym także istnieje taka sposobność, lecz jedynie w sytuacji uczestniczenia w nim jako oskarżyciel uboczny, bądź też w ramach postępowania adhezyjnego, łączącego orzekanie w sprawie przestępstwa z jego skutkami cywilnoprawnymi. W każdym z wyżej wymienionych przypadków koszty postępowania w zamian za zobowiązanego do ich opłacenia ponosi Państwo, zapewniając przez to stronom postępowania ich równość wobec prawa.
Powyższe jest uregulowane w niemieckim kodeksie postępowania cywilnego Zivielprozessordnung (ZPO) i nazywa się Prozesskostenhilfe (PKH). Na jego podstawie stronom postępowania jest przyznawana pomoc w pokryciu środków finansowych, przeznaczonych wyłącznie na prowadzenie postępowania sądowego. Aby wsparcie finansowe na prowadzenie procesu otrzymać, wymaganym jest to, by będący w takiej potrzebie, do sądu złożył dobrze uargumentowany wniosek o jego przyznanie. Wniosek ten może zostać rozpatrzony pozytywnie przez sąd, jeżeli strona procesu nie jest w stanie samodzielnie zapłacić kosztów adwokackich i opłat sądowych, w całości bądź na raty. Wniosek tego rodzaju składa się do sądu procesowo w sprawie właściwego albo też go się podaje do protokołu, sporządzanego w czasie trwania postępowania. Prawo do składania wniosku mają nie tylko obywatele Niemiec, lecz także obywatele innych Państw Członkowskich Unii Europejskiej. Wniosek o pokrycie kosztów procesu powinien być sporządzony w języku niemieckim. Należy w nim podać informacje, dotyczące sytuacji rodzinnej wnioskodawcy, zawód - jaki wykonuje, osiągane przez niego dochody oraz ponoszone koszty (np. czynsz za wynajem mieszkania, opłaty za ogrzewanie, prąd itp.). Informacje zawarte we wniosku należy potwierdzić załącznikami. przetłumaczonymi na język niemiecki przez tłumacza przysięgłego. Koszty tłumaczenia tych dokumentów pokrywa wnioskodawca we własnym zakresie. Ważnym jest to, aby dane, które są we wniosku wymagane, były podane zgodnie z prawdą. Zeznanie nieprawdy, bądź jej zatajenie, np. poprzez nie wykazanie we wniosku posiadanej nieruchomości w innym kraju, kont bankowych, lokat, papierów wartościowych czy dóbr luksusowych, może prowadzić do poniesienia przez wnioskodawcę odpowiedzialności karnej.
We wniosku o udzielenie pomocy złożonym wraz z pozwem należy opisać sprawę, o którą wnioskodawcy chodzi - po to, by sąd mógł ocenić szanse na powodzenie wszczynanego procesu. Sąd może oddalić wniosek w sytuacji, gdy po wstępnym zapoznaniu się ze sprawą stwierdzi, iż strona, wnioskująca o pomoc finansową, nie ma szans na jej wygranie. Jeżeli strona, wnioskująca o pomoc finansową, na prowadzenie postępowania procesowego sprawę wygra, to łączne koszty procesu ponosi strona przeciwna. Wyjątek w tej regule stanowią postępowania, toczące się przed sądami pracy, w których każda ze stron ponosi koszty na nią przypadające. Po rzetelnym wypełnieniu wniosku i dołączeniu do niego wymaganych załączników sąd ocenia to, czy pomoc finansowa zostanie przyznana. Po wydaniu pozytywnej w sprawie decyzji sąd pokryje opłaty sądowe i adwokackie strony, wnioskującej o pomoc finansową na pokrycie kosztów procesu. Zaznaczyć należy to, że w ramach opisanej instytucji, opłaty adwokackie zostaną pokryte jedynie za adwokata, a nie koszty dojazdu adwokata na rozprawę. Sąd postanowienie o przyznaniu stronie kosztów postępowania może zawsze zmienić w sytuacji, kiedy złożyłaby ona w sposób zamierzony oświadczenie niezgodne z prawdą. Nadto, sąd do czterech lat po zakończeniu postępowania od strony, której rzeczonej pomocy udzielił, może zażądać informacji o stanie jej finansów i w razie jego polepszenia, zmienić postanowienie o przyznaniu pomocy finansowej. W konsekwencji takiego orzeczenia sąd od strony postępowania może zażądać ich spłaty w ratach lub jednorazowo.
Stronie w drodze niezwłocznie złożonego zażalenia przysługuje odwołanie się od postanowienia sądu w sprawie przyznania pomocy finansowej na pokrycie kosztów procesowych. Środek ten nie przysługuje jedynie wówczas, gdy wartość przedmiotu sporu w postępowaniu, nie przekracza 600 €.
Katarzyna Burzynska
Prawnik. Kancelaria prawna GSM LAW; tel. 0049 176 314 96 203
Artykuł ten jest tylko informacją i nie stanowi on porady prawnej.